مناسب سازی شهرها برای خروج معلولان از انزوا امری مهم و حیاتی است
روزنامه قانون در گزارش امروز خود (شنبه) رابطه مناسب سازی شهرها و خروج معلولان از انزوا که برنامه‌ریزی‌ها و راهبردهای کاربردی می‌تواند فرد معلول را به آینده و زندگی امیدوار کند، پرداخته است.
مناسب‌سازی فضاهای شهری برای معلولان بحثی محسوب می‌شود که تاکنون به آن توجه چندانی نشده است.
می‌توان گفت تا رسیدن به شرایط مناسب و استاندارد شهر برای معلولان، فاصله زیادی وجود دارد.
این در حالی است که مناسب‌سازی فضای عمومی برای معلولان، یکی از شاخص‌های اصلی توسعه‌یافتگی محسوب می‌شود.
مدت هاست اصلاحیه قانون حمایت از معلولان و جانبازان از سوی دولت ارائه شده و در انتظار مراحل بررسی و تصویب در مجلس شورای اسلامی است تا برخی موانع اجرایی را مرتفع و تکلیف دستگاه‌ها را مشخص کرده و ضمانت اجرای قانون را در حد بالایی تامین سازد.
از آنجاکه تامین بودجه مناسب سازی هر نهاد به عهده خود آن دستگاه یا نهاد گذاشته شده است، دستگاه‌ها و نهادهای مربوطه یا بودجه مناسب در اختیار ندارند یا منابع بودجه مناسب سازی را صرف دیگر اموری می کنند که ضروری‌تر می‌شمارند.
تامین بودجه مناسب سازی هر نهاد به عهده خود آن دستگاه یا نهاد گذاشته شده است
از این رو، چه بسا بهتر باشد بودجه مناسب سازی هر دستگاه از سوی سازمان برنامه و بودجه تخصیص یابد.
تا این جریان شکل قانونی به خود گرفته و جولانگاهی برای نمود سلایق شخصی نباشد.
باوجود همه کم لطفی‌ها، مدتی است که مدیریت شهری پایتخت ایران نیز آرام آرام مساله اهمیت وجود معلولان و افراد کم‌توان در شهر را مدنظر قرار می دهد.
مساله‌ای که شاید بتواند افرادی را که مدت‌هاست اثری از آن‌ها در شهر دیده نمی‌شود، دوباره به معابر بازگرداند.
همچنین حقوق شهروندی‌شان مورد توجه قرار گیرد.
در همین ارتباط چندی پیش مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران از اصلاح معابر شهری خبرداد و گفت:
قرار است در گام اول به‌صورت ضربتی معابر نامناسب را شناسایی و اصلاح کنیم.
ضمن اینکه به مناطق ابلاغ کردیم تا از ایجاد هرگونه پله یا رمپ داخل پیاده‌روها جلوگیری کنند.
بدیهی است معلولان در صورت مناسب بودن فضای محیط شهری و مسکونی خود و با برخورداری از وسایل کمکی قادر خواهند بود از انزوا خارج شده و با امکان مشارکت در فعالیت های مختلف اجتماعی ، اقتصادی و … از زندگی ای مستقل برخوردار شوند.
هدف کلی از مناسب سازی شهری، دستیابی معلولان به استقلال نسبی و پیوستن به جامعه است
هدف کلی از«مناسب سازی محیط شهری»، دستیابی معلولان در جهت رسیدن به استقلال نسبی و به عبارتی تساوی فرصت‌ها، عدالت اجتماعی و پیوستن تمامی افراد معلول به جامعه و ایجاد اجتماعی بدون مانع است.
«مناسب سازی»موضوعی نیست جز اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل، به طوری که افراد معلول قادر باشند تا آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره مند شوند.
مزایای رفع موانع برای معلولان چنان ارزشمند و حیاتی است که بی‌شک نتایج حاصل از آن به حجم بالای کار می ارزد.
تلفیق و هم آمیختگی اجتماعی، کسب مهارت موفقیت آمیز در زندگی، کاهش اثرات معلولیت، خودشکوفایی و استقلال فردی تنها می تواند گوشه ای از مزایای این امر تلقی شود.
شناسایی و اصلاح معابر و پیاده‌روهای پایتخت برای دسترسی راحت معلولان به اماکن و فضاهای شهری کمترین کاری است که می توان در این زمینه به انجام رساند و در این‌جا اشاره ای کوتاه به مفاهیم و معیارهای مناسب سازی در ساختمان‌های دولتی و عمومی خواهیم داشت، باشد که مورد توجه قرار گیرد:
سطح شیب دار (رمپ) مناسب
حداکثر شیب رمپ ۸درجه با عرض ۱۲۰سانتی متر
پیش بینی پاگرد در سطوح شیبدار بالاتر از ۱۰ متر
تعبیه دست‌کم عرض ۱۵۰ سانتی متری در سطح شیبدار دارای پیچ
نصب میله دستگرد در دو طرف سطوح شیبدار با ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر، قطر ۵/۳ سانتی متر و حداقل فاصله میله و دیوار چهار‌سانتی‌متر
مسقف و غیر لغزنده بودن سطح شیبدار
آسانسور مناسب
حداقل ابعاد فضای آسانسور ۱۱۰ در ۱۴۰ سانتی متر
پیش بینی دگمه های کنترل کننده با دست‌کم برجستگی ۵/۱ سانتی متر و قطر دو سانتی متری حداکثر با ارتفاع ۱۳۰ سانتی متر از کف آسانسور
عدم وجود اختلاف سطح بین کف راهرو با کف آسانسور
ورودی ها و راهروهای مناسب
حداقل عرض ۱۶۰ سانتی متری در ورودی ها
حداکثر آستانه درها دو سانتی متر
حداقل عرض راهرو در ساختمان ها ۱۴۰ سانتی متر
غیرلغزنده بودن کف راهرو ها، سالن ها و …
سرویس های بهداشتی مناسب
حداقل اندازه فضای سرویس‌های بهداشتی ۱۵۰ در ۱۷۰ سانتی‌متر
باز شدن در سرویس های بهداشتی به سمت بیرون
پیش بینی ارتفاع ۴۵ سانتی متری در کاسه توالت از کف
نصب دستگیره های کمکی در طرفین کاسه توالت
نصب شیرهای آب اهرمی
میادین ـ معابر ـ خیابان ها
عرض حداقل ۱۲۰ سانتی متری در پیاده روها
نصب موازییک های سکه ای و برجسته در پیاده روها برای عبور نابینایان به عرض حداقل ۸۰ سانتی متر
عدم وجود مانع در پیاده روها
پیش بینی پل ارتباطی بین پیاده رو و سواره رو
نصب تلفن های عمومی و صندوق پست با حداکثر ۱۰۰ سانتی‌متر ارتفاع
تفاوت ایران با دنیا در زمینه مناسب سازی
اتحادیه اروپا با امضای کنوانسیون سازمان ملل متحد برای حفظ حقوق افراد معلول، یک قدم مهم برداشته است.
یک معاهده مرجع که معیارهای حداقل را در زمینه های مختلف به ویژه در مورد دسترسی به حمل و نقل شهری و ساختمان های عمومی تثبیت کرده است.
در بسیاری از کشورهای اروپایی، مناسب سازی طراحی شهری برای حرکت معلولان، امری ثبت شده در قانون است.
ولی به اجرا گذاشتن آن زمان بسیاری می طلبد.
پایتخت آلمان از اوایل دهه نود میلادی، سیاستی فعال را در این مورد به اجرا گذاشته و امسال یک جایزه اروپایی برای تلاش هایش دریافت کرده است.
امروزه برلین بیش از پیش سعی دارد شهری مناسب برای جابه‌جایی و مسافرت معلولان باشد.
هم اکنون ناوگان اتوبوسرانی این شهر مجهز به رامپ یا سکوی شیب دار محرک برای سوار و پیاده شدن از اتوبوس به وسیله صندلی چرخدار است و هدف بعدی، مجهز کردن صد در صد ناوگان تراموا و مترو تا سال ۲۰۲۰ میلادی است.
رایشتاگ،یکی از مکان های گردشگری برلین است که در اواخر سال‌های نود میلادی بازسازی شد.
یکی از نمونه های موفق در این زمینه است که برای رسیدن به گنبد شیشه ای مشهور آن می توان از دو سطح شیب دار استفاده کرد.
برای من بزرگ‌ترین مشکل، استفاده از امکانات شهری است
در بازه‌ای ما با کاترینا که با شهرداری همکاری می کند ملاقات کردیم، این دانشجوی معلول می گوید:
برای من بزرگ‌ترین مشکل، استفاده از امکانات شهری است.
البته پیدا کردن منزل مناسب که در آن بتوانیم به راحتی حرکت و مانند خانه خود از آن استفاده کنیم، بسیار دشوار است.
او در ادامه افزود:
نمی توان گفت بازسازی‌هایی که انجام می شود برای داشتن یک زندگی، مانند دیگران کافی‌باشد.
به نظرم، رسیدگی‌های بیشتری مورد نیاز است. برای مثال، باید طرز فکرها تغییر کنند.
به همین دلیل، فقط ساختن شهری بدون مانع نیست که اهمیت دارد، بلکه فکر کردن روی این مساله در کل است و به ویژه روی درکی که از معلولیت داریم.
لازمه‌های یک شهر مناسب
در چند دهه گذشته تلاش های روزافزونی برای مناسب سازی شهرها برای معلولان صورت گرفته است.
اما با این همه به نظر می رسد که برای برداشتن همه موانع فیزیکی و ذهنی برای حرکت آزاد، زمان لازم است. چرا که قابل دسترس بودن امکانات برای معلولان، مساله‌ای بزرگ و پیچیده است و نیازها نیز برمبنای نوع معلولیت بصری، حرکتی، شنوایی و ذهنی بسیار متفاوتند.
چگونه شهری قابل دسترس برای همه می توان ساخت؟
مسیرهای جدیدی در حال پیگیری است، مانند ماکت چندحسی برای افراد نابینا که در موزه قرار داده می شود.
ماکتی که فقط برای دسترسی به مکان نیست، بلکه امکان دسترسی به اطلاعات فرهنگی را فراهم می آورد.
شخصیت‌های فراوانی به رویه شهرسازی اعتراض دارند و در همین راستا شعار باربارا برنینگر، از بخش توسعه شهرسازی و محیط زیست، طراحی«شهری برای همه» است.
او می گوید: ما می خواهیم شهری کامل بسازیم، یعنی شهری برای همه.
به همین دلیل از مدل های طراحی برای همه استفاده می‌کنیم، زیرا اگر از ناحیه چشم زخمی شده‌اید، معلول هستید.
ما می خواهیم شهری کامل بسازیم، یعنی شهری برای همه
من زمانی دو کودک داشتم که باید کالسکه شان را هل می‌دادم، حال آنکه خود، معلول بودم».
رودیگر لایدنر از آژانس «ناتکو»، سازمانی که در مورد جابه جایی در شهر اطلاع رسانی می‌کند می گوید:
«بیشتر افراد چمدان‌های‌شان را روی این خطوط می‌گذارند، آن‌ها متوجه نیستند که این خطوط برای نابینایان یک راهنماست و فکر می‌کنند جنبه تزیینی دارد.
کارهای بسیاری برای انجام دادن وجود دارد، حتی در برلین!
ما یک ایستگاه قطار مدرن داریم ولی وقتی از قطار خارج می‌شویم سنگفرش برجسته ویژه نابینایان وجود ندارد.
وقتی می‌خواهیم از اتوبوس و تاکسی استفاده کنیم، هنوز به کمک دیگران احتیاج داریم».
ما کجاییم!
تلاش‌های گسترده‌ای برای کشورهای جهان در راستای بهبود سطح زندگی معلولان انجام گرفته است.
ولی در ایران مشکلات همچنان ادامه دارد و ما تنها یک سوال می پرسیم، سوالی که حرف دل تک تک معلولان ایرانی است:« ما در کجای جهان ایستاده ایم؟».
روزنامه قانون
