هر از گاهی اخباری در رسانه‌ها منتشر می‌شود که پارک، بانک، خیابان یا پیاده‌رویی در شهر برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی شده است، اما یک فرد دارای معلولیت چگونه باید خود را از محیطی پر از مانع به این اماکن برساند.
در حقیقت با این مناسب‌سازی‌های جزیره‌ای یک فرد دارای معلولیت نمی‌تواند در جامعه حضور داشته باشد، آیا واقعا معلولان برای حضور در جامعه مثلا فقط نیاز به یک پارک مناسب‌سازی شده دارند و اصلا آیا سیستم حمل و نقل و خیابان‌های اطراف برای رسیدن به پارک برای معلولان مناسب‌سازی شده است و شاید یک فرد دارای معلولیت باید بال داشته باشد تا از این همه موانع گذر کرده و خود را به اماکن مناسب‌سازی شده برساند.
وانگهی اگر فرض را بر این بگذاریم که فرد دارای معلولیت به هر طریقی خود را به اماکن مناسب‌سازی شده برساند، مگر او فقط نیاز به خدمات تفریحی یا بانکی دارد؟
یک فرد ماهانه چند بار به این اماکن مراجعه می‌کند و چه مدت از عمر خود را در این اماکن می‌گذراند؟
واضح است که افراد دارای معلولیت نیازهایی فراتر از اقدامات موردی مناسب‌سازی دارند و هرچند که مناسب‌سازی هر مکانی می‌تواند گامی موثر در جهت رفاه افراد دارای معلولیت باشد اما سئوال اینجاست که چرا از همان ابتدا در ساخت پارک، بانک و ادارات و خیابان‌ها نیازهای افراد دارای معلولیت نادیده انگاشته می‌شود.
سیستم حمل و نقل هم برای افراد دارای معلولیت مناسب‌سازی نشده و تمام این مسائل باعث شده است که افراد دارای معلولیت در ایران تا حد زیادی به دیگران وابسته باشند و استقلال آنها گرفته شود.
البته نباید فکر کرد که فقط افراد دارای معلولیت به مناسب‌سازی‌ها نیاز دارند بلکه اقشار مختلف جامعه از جمله بیماران، سالمندان و زنان باردار نیز به اقدامات نیاز اساسی دارند.
دسترس‌پذیری برای معلولان مهیا نیست
محمد مافی فعال حوزه معلولان در این زمینه به خبرنگار ایرنا می‌گوید: گاهی شنیده می‌شود که به‌طور مثال “سرای محلات” مناسب‌سازی شده‌اند اما این مناسب‌سازی‌ها چقدر باب میل معلولان بوده است و آیا دسترس‌پذیری برای آنها مهیا شده است.
وی معتقد است که مناسب‌سازی‌های موردی و اعلام خبر آنها در رسانه‌ها فقط ضعف افراد دارای معلولیت را به رخ جامعه می‌کشد.
این فعال حوزه معلولان می‌گوید: هیچگاه ندیده‌ام که اقدامات مناسب‌سازی مورد نظارت معلولان باشد.
برای مناسب‌سازی فقط روی پارک‌ها تمرکز شده است
مافی با انتقاد از آماده نبودن سیستم حمل و نقل عمومی برای معلولان می‌افزاید: به‌طور مثال در مورد ایستگاه‌های مترو، آسانسورها خراب است و معلولان نمی توانند وارد ایستگاه مترو شوند.
وی ادامه می‌دهد: مسئولان برای مناسب‌سازی فقط روی پارک تمرکز کرده‌اند اما مگر ما فقط در خانه نشسته‌ایم به پارک برویم. بستر جامعه چقدر برای حضور معلولان آماده است و مثلا آسانسورهای خود شهرداری مشکل دارد.
وی درباره سامانه معبر با شماره ۳۰۰۰۰۱۲۳۲۲ برای درمیان گذاشتن مشکلات مناسب‌سازی معتقد است که کارایی لازم را ندارد و می‌گوید: پیام‌های سامانه معبر به شهرداری ارجاع داده می‌شود و خودشان نیرو ندارند که مناسب‌سازی را انجام دهند.
وی می‌گوید: معلولان خانه‌نشین شده‌اند. خبرهایی در مورد مناسب‌سازی یا اشتغال معلولان منتشر می‌شود تا دل مردم خوش شود اما اینها برای معلولان درد است.
این فعال حوزه معلولان می‌افزاید: گفته می‌شود که معلول در خانه نشسته است اما مگر چقدر شرایط را آماده کرده‌اید که معلول در جامعه حضور داشته باشد. طرح‌های مناسب‌سازی در کشور به صورت آزمایشی اجرا می‌شود و به صورت یکپارچه نیست.
نبود ضمانت اجرایی برای قوانین مناسب‌سازی
رئیس دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور نیز در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: فرهنگ مناسب‌سازی بین بسیاری مسئولان دستگاه‌ها جا نیفتاده است و به اقدامات این حوزه بی‌توجه هستند؛ اگر هر دستگاهی آن وظایفی که در قانون است را انجام دهد قطعا وضعیت مناسب‌سازی در کشور بهبود می‌یابد.
ابراهیم کاظمی مومنسرایی می‌افزاید: دستگاه‌هایی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت، استانداری‌ها، شهرداری‌ها و وزارت راه و شهرسازی وظیفه خود را در حوزه مناسب‌سازی خوب انجام دهند شاهد شرایط آرمانی در این حوزه خواهیم بود.
وی تصریح کرد: اولویت اجرای برنامه‌های مناسب‌سازی در کشور وجود ندارد و ضمانت اجرایی برای قوانین نداریم و از سوی دیگر بودجه خوبی برای مناسب‌سازی به دستگاه‌ها داده نشده است. همچنین عموم مردم اطلاع مناسبی از مناسب‌سازی ندارند و بحث‌های آموزشی و اطلاع رسانی در این زمینه در کشور کم انجام می‌شود.
۱۵ دلیل برای یکپارچه نبودن اقدامات مناسب‌سازی در کشور
رئیس دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسب‌سازی کشور ۱۵ دلیل برای یکپارچه نبودن اقدامات مناسب‌سازی در کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: بی توجهی دستگاه‌ها، عدم اشراف و آگاهی دستگاه‌های مسئول و مجری و در اولویت نبودن مناسب‌سازی برای دستگاه‌های مجری از جمله این دلایل است.
کاظمی مومنسرایی می‌افزاید: همچنین برخورد سلیقه‌ای دستگاه‌ها و سازمان‌ها از دلایل جزیره‌ای بودن اقدامات مناسب‌سازی است به طورمثال شاهد انواع و اقسام استاپرها در پیاده‌روها هستیم. استاپر به عنوان یک وسیله مکانیکی جهت راهبند کردن و یا محدودیت عبور در محل های پر تردد مانند پیاده رو استفاده می شود.
وی، عدم اشراف و آگاهی مردم و دستگاه‌ها به مشکلات افراد دارای معلولیت، تعدد مراکز تصمیم‌گیر و عدم کفایت کمی و کیفی آموزش و آگاه‌سازی را از دیگر دلایل برای یکپارچه نبودن اقدامات مناسب‌سازی در کشور عنوان کرده و تاکید می‌کند: در زمینه آگاهی عمومی اقدامات کافی صورت نگرفته است.
کاظمی مومنسرایی ادامه می‌دهد: تعدد مسائل و مشکلات پیش روی شهر، مشکلات مالی دستگاه‌ها و نبود اعتبار و بودجه مناسب، نبود ضمانت اجرایی جهت اجرای ضوابط و قوانین، عدم آگاهی مهندسان و مجریان، کامل نبودن نظام پایش و ارزیابی، ابلاغات قانونی متعدد و عدم هماهنگی آنها و عدم حضور فعال و علمی سازمان‌ها و ادارات مسئول در امر مناسب‌سازی در نظارت و کنترل ساخت و سازهای شهری از دیگر دلایل برای یکپارچه نبودن اقدامات مناسب‌سازی در کشور به شمار می‌رود.
ضرورت رویکرد کلی‌نگر به مقوله مناسب‌سازی درکشور
به هر حال در حوزه مناسب سازی شاهد هستیم که اغلب اقدامات در این حوزه به صورت موردی است. مثلا شهرداری اقدام به مناسب سازی بخشی از پیاده روی یک خیابان می کند در حالی که اقشار دارای معلولیت نیاز به مناسب سازی کلی دارند.
مسئولان دستگاه‌ها باید اقدامات مناسب‌سازی را در همه اماکن و نه به صورت جداگانه و موردی عملیاتی کنند. واقعیت این است که کارایی و بازدهی مناسب‌سازی به صورت یکپارچه نمود می‌یابد و اگر بتوانیم مناسب‌سازی را به صورت یکپارچه در تمام اجزای شهری و روستایی، پیاده‌سازی کنیم و آن را به تمام محیط‌ها تعمیم دهیم، آنگاه می‌توانیم به صورت کامل شاهد حضور معلولان در جامعه باشیم.
